Gminne uchwały dotyczące dotacji oświatowych. Błędy, nadużycia, sposoby zaskarżania

W „dotacyjnych” uchwałach rad gmin, miast, powiatów często można znaleźć błędne zapisy. Wpływają one na Państwa sytuację i działalność prowadzonych przez Was szkół i przedszkoli. Pamiętajcie Państwo, że możecie być kontrolowani, ale i możecie, a nawet powinniście kontrolować włodarzy i ich działania. Przepisy uchwał Rad Gmin, Miast lub Powiatów nie mogą pozostawać sprzeczne z przepisami ustaw, lub rozporządzeń. Są to bowiem akty prawne hierarchicznie niższej rangi. Niestety w praktyce obserwujemy, że wiele z uchwał jednostek samorządu terytorialnego wykracza poza kompetencje do stanowienia aktów prawa miejscowego. O tym, jakie błędy można znaleźć w gminnych uchwałach, jak to sprawdzić i jak reagować, opowiedziała mecenas Beata Patoleta — specjalistka ds. prawa oświatowego.
- Badamy poprawność gminnych uchwał dotacyjnych
- Nieuprawnione zapisy dotyczące udzielania i kontroli dotacji oświatowych
- Niezgodne z prawem zapisy można zaskarżyć do RIO lub WSA
- Rozliczenia dotacji: miesięczne, kwartalne półroczne – niezgodne z prawem
- Gminy wymagają dokumentów, których nie musicie Państwo okazywać
- Nieuprawnione żądania kopiowania dokumentów i poświadczenia ich zgodności z oryginałem
Niezgodne z prawem zapisy w uchwałach jednostek samorządu terytorialnego – NSA
— NASZE SZKOLENIA —
———————————–
Szkolenie 12.02.2025 g. 16.00
Dotacje na Kształcenie specjalne i WWR 2025. Dokumentacja w placówce oświatowej
Zapisy na szkolenie i informacje >>>
———————————–
Szkolenie 20.02.2025 g. 16.00
Poradnik dyrektora placówki oświatowej i instytucji opiekuńczej 2025. Wzory dokumentów
Zapisy na szkolenie i informacje >>>
———————————–
Badamy poprawność zapisów w uchwałach dotyczących udzielania i kontrolowania dotacji
Poza reprezentowaniem Państwa w postępowaniach o zwrot niedopłaconych dotacji, czy w postępowaniach kontrolnych i będących ich skutkiem postępowaniach administracyjnych, zajmujemy się również konstruowaniem skarg na uchwały tzw. trybowe. Najczęściej są one nazywane uchwałami w przedmiocie udzielania i rozliczania dotacji dla jednostek oświatowych oraz trybu przeprowadzania kontroli prawidłowości ich pobrania i wykorzystania.
Współpraca i obsługa prawna w naszej kancelarii >>>
Częste błędy w treści uchwał dotacyjnych w gminach
Treści uchwał gminnych „w przedmiocie udzielania i rozliczania dotacji dla jednostek oświatowych oraz trybu przeprowadzania kontroli prawidłowości ich pobrania i wykorzystania” często zawierają wiele błędów. Nie zawsze są one dostrzegane, zapewne ze względu na ich liczbę, przez Regionalne Izby Obrachunkowe, które badają je pod kątem zgodności z prawem.
Co to jest dotacja oświatowa? Jak obliczana jest jej wysokość?
Warto sprawdzać uchwały już na etapie planowanej zmiany ich treści
Warto, już na etapie uzyskania informacji o planowanej zmianie treści uchwały dotacyjnej w gminie, zapoznać się z jej nową wersją. Jeśli będziecie Państwo mieli jakieś uwagi, to dobrze jest podzielić się nimi z RIO (Regionalną Izbą Obrachunkową). Jeżeli RIO podzieli Państwa zastrzeżenia, uchwała w tym kształcie może zostać uznana za sprzeczną z prawem i nie wejdzie w życie.
Czy dotacje oświatowe podlegają egzekucji? Art. 49 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych
RIO lub WSA — skarga na gminną uchwałę dotyczącą dotacji oświatowych
Jeżeli RIO nie podzieli lub podzieli jedynie w części Państwa zastrzeżenia, można również skierować skargę na tę uchwałę do WSA. Nie obowiązuje tutaj norma nakazująca w pierwszej kolejności wezwać organ do usunięcia naruszeń! Termin na skierowanie skargi wynosi najczęściej 30 dniu od daty, kiedy dostrzegliście Państwo naruszenia. Takie dostrzeżenie naruszenia może np. wynikać z zapoznania się z rozstrzygnięciem WSA w kwestii uchwały w innej gminie, która zawierała podobne zapisy jak tak, którą chcecie zaskarżyć.
Aktualizacja dotacji oświatowej – październik 2022. Ustalanie wysokości, kwestionowanie kwoty
Błędy w uchwałach gminnych — warto działać razem
Co istotne, stroną skarżącą mogą być nawet wszystkie osoby prowadzące jednostki oświatowe w danej gminie, powiecie, mieście – warto działać razem!
Uchwała sprzeczna z prawem jest nieważna
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, uchwała organu powiatu sprzeczna z prawem jest nieważna!
Art. 79. 1. Uchwała organu powiatu sprzeczna z prawem jest nieważna.
O nieważności uchwały w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie
dłuższym niż 30 dni od dnia jej doręczenia organowi
Kwartalne, miesięczne rozliczenia dotacji – nieuprawnione
Podobnie w odniesieniu do szkół i przedszkoli uchwały jednostek samorządu terytorialnego wprowadzają niezgodne z ustawą o finansowaniu zadań oświatowych zapisy. Rozszerzają one np. zakres uprawnień lub kompetencji kontrolujących w toku postępowań kontrolnych, nakazują składanie kwartalnych rozliczeń dotacji, chociaż dotacje oświatowe mają charakter roczny lub przewidują wstrzymanie wypłaty dotacji w określonych przypadkach, chociaż wstrzymanie wypłaty dotacji w odniesieniu do szkół podstawowych, liceów lub przedszkoli nie może nastąpić.
Dodatkowe informacje i dokumenty niesłusznie wymagane przez gminę
Częstym wymogiem, stawianym Państwu przez gminy jest np. składanie dodatkowych dokumentów wraz z informacją miesięczną o liczbie dzieci w szkole, przedszkolu. Mogą to być np. orzeczenia, listy uczniów z podpisami, dodatkowe informacje od rodziców etc. Takie nakładane na Państwa dodatkowe obowiązki, sądy uznają za przekroczenie granicy uprawnienia do stanowienia aktu prawa miejscowego zgodnie z delegacją. Jak wskazał np. WSA w Rzeszowie w sprawie I SA/RZ 407/22
ustawodawca wyraźnie przewidział uprawnienie kontrolujących do żądania udostępnienia wskazanych w art. 36 ust. 2 u.f.z.o. dokumentów, tj. list obecności uczniów z ich własnoręcznymi podpisami i dokumentów potwierdzających rzeczywista liczbę uczniów, jedynie w trakcie kontroli, a więc już po przyznaniu dotacji, a nie przed jej udzieleniem. Z tej przyczyny list obecności można żądać ale dopiero w postępowaniu kontrolnym i w przewidzianym do tego 14 dniowym terminie. Żądnie przez kontrolujących takich dokumentów przed, czy też poza postępowaniem kontrolnym, wykracza poza deklamację ustawową z art. 38 ust. 1 u.f.z.o.
W związku z tym skarżąca trafnie wywodzi, że żądanie przedłożenia list obecności dotyczy czynności kontrolnych, a nie podejmowanych przez wszczęciem kontroli. O ile bowiem zobowiązanie podmiotu dotowanego do comiesięcznego podania informacji o liczbie uczniów nie narusza delegacji ustawowej, gdyż informacje te są niezbędne do udzielenia dotacji oraz jej rozliczenia i mają umocowanie w art. 38 ust. 1 u.f.z.o., to już zapisy uchwały dotyczące składania list obecności jako nakładające na beneficjenta dodatkowe obowiązki wykraczają poza ramy delegacji ustawowej z art. 38 ust. 1 u.f.z.o.
Zaznaczyć należy, że takie samo stanowisko odnośnie do zapisów uchwał nakładających na beneficjentów obowiązek przedłożenia list obecności zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 26 stycznia 2021 r., sygn. akt I GSK 1687/20, z 7 lipca 2021 r., sygn. akt I GSK 310/21, a także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie z 20 lipca 2018 r., sygn. akt I SA/Lu 200/18).
Komu zgłosić zmianę w statucie szkoły lub przedszkola? Ile mamy czasu na zgłoszenie zmian?
Nieuprawnione wymagania kontrolujących wydatkowanie dotacji oświatowej
Podobnie, dodatkowe obowiązki często próbują na Państwa nałożyć sami kontrolujący. Chodzi tu np. o kserowanie dokumentów, poświadczanie ich zgodności z oryginałem itp. Kontrolujący chcą byście wyręczyli ich Państwo z ich pracy. Takie działania i zapisy uchwał również są uchylane przez sądy. W dotychczasowym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyroki NSA z dnia 3 listopad 2021 r., sygn. akt I GSK 388/21, z dnia 7 lipca 2021 r. sygn. akt I GSK 117/21, z dnia 17 listopada 2021 r. sygn. akt I GSK 800/21) utrwalił się pogląd, że obowiązek sporządzenia przez kontrolowanego kserokopii dokumentu jest dodatkowym obowiązkiem, który nie wynika z ustawy (u.f.z.o.). Tożsame stanowisko było wyrażane odnośnie obowiązku poświadczania za zgodność z oryginałem przez osobę reprezentującą beneficjenta.
Żądanie kopiowania dokumentów dla kontrolującego — nieuprawnione
Jednostronne nakładanie na obywateli jakichkolwiek obowiązków, w tym opłat, nie jest dopuszczalne bez wyraźnego upoważnienia ustawowego. Z art. 84 Konstytucji RP wynika bowiem, że obywatel jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych przewidzianych wyłącznie ustawą. Ustawodawca ograniczył swobodę prawodawczą organów samorządu i terenowej administracji do granic zakreślonych w upoważnieniach zawartych w poszczególnych ustawach.
Należy wskazać, że powyższe stanowisko jest zgodne z dotychczasową linią orzeczniczą (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 3 listopad 2021 r. sygn. akt I GSK 388/21, z dnia 7 lipca 2021 r. sygn. akt I GSK 117/21, z dnia 17 listopada 2021 r. sygn. akt I GSK 800/21), w której utrwalił się pogląd, że obowiązek sporządzenia przez kontrolowanego kserokopii dokumentu nie wynika z ustawy (u.f.z.o.), a ponadto nałożenia takiego obowiązku na kontrolowanego wiąże się w istocie z przerzuceniem na ten podmiot kosztów kontroli. Ze sporządzeniem kserokopii dokumentu wiąże się bowiem obowiązek związany z określonym obciążeniem finansowym, jest to niewątpliwie czynność generującą koszty. Podkreśla się w tym orzecznictwie, że z przepisów u.f.z.o. nie wynika ponadto obowiązek zwrotu kosztów sporządzenia przez kontrolowanego kserokopii. Zapis ten ma zatem w istocie cechy jednostronnie narzuconej beneficjentom daniny publicznej.
Powyższy pogląd jest również reprezentowany w orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych (przykładowo wyroki: WSA w Gliwicach z dnia 22 grudnia 2021 r., sygn. akt III SA/Gl 863/21, WSA w Warszawie z dnia 8 września 2022 r., sygn. akt V SA/Wa 1803/22, WSA w Rzeszowie z dnia 7 grudnia 2021 r., sygn. akt I SA/Rz 670/21).
Kontrola dotacji oświatowych. Jakie prawa i obowiązki ma kontrolowana szkoła lub przedszkole?
Poświadczanie zgodności z oryginałem — nieuprawnione
Z orzecznictwa wynika również, że uprawnienia kontrolujących do żądania przedłożenia przez podmiot kontrolowany kopii dokumentów oraz poświadczenia sporządzonych lub uzyskanych kserokopii dokumentów za zgodność z oryginałem przez osobę go reprezentującą, wykraczają poza ich uprawnienia. Wyroki NSA z: 3 listopada 2021 r., sygn. akt I GSK 388/21, 11 listopada 2021 r., sygn. akt I GSK 800/21, 7 lipca 2021 r. sygn. akt I GSK 117/21). Żądania takie wykraczają poza delegację z art. 38 ust. 1 u.f.z.o.,
Odnośnie żądania poświadczenia za zgodność z oryginałem, przez osobę reprezentującą podmiot kontrolowany, sporządzonych kserokopii dokumentów, w orzecznictwie utrwalił się już pogląd, że stanowi to nadmierne uprawnienie kontrolujących, którego nie da się wyprowadzić z regulacji art. 36 ust. 2 u.f.z.o. Takie postanowienie uchwały, nakłada na kontrolowany podmiot dodatkowe, nieprzewidziane w ustawie obowiązki i wykracza poza delegację ustawową zawarta w art. 38 ust. 1 u.f.z. o (por. wyroki NSA z: 17 listopada 2021 r. sygn. akt I GSK 800/21, 23 października 2017 r. sygn. akt II GSK 177/16, 11 czerwca 2015 r. sygn. akt II GSK 953/14).
Żądanie tworzenia tabel i zestawień — nieuprawnione
Warto wiedzieć, jakie prawa Państwu przysługują w toku kontroli. Co Państwo powinniście przygotować, a czego robić nie musicie w tym np. kserować dokumentów, sporządzać tabeli, zestawień. To są zadania kontrolujących i nie mogą być one na Państwa przerzucane.
Zapraszamy na szkolenia dotyczące dotacji i ich kontroli
Tematyką tą znacznie szerzej zajmujemy się w trakcie naszych szkoleń poświęconych dotacjom oświatowym, ich wydatkowaniu i kontroli. Warto znać swoje prawa!
Szkolenia w naszej kancelarii >>>